حقوق

اشاره :
اظهار نامه چیست و از آن به چه منظوری استفاده می‌گردد.
از جمله اوراق قضایی که شهروندان در مسایل حقوقی خود به نحوی با آن برخورد می‌نمایند، اظهار نامه می‌باشد. فردی که در امری خود را صاحب حق می‌داند، حتماً لازم نیست برای مطالبه حق خویش اقدام به اقامه دعوی نماید زیرا ممکن است با درخواست ‌شفاهی از کسی که بایستی این حق را ادا نماید به مقصود خویش نایل گردد.

اما در برخی موارد بایستی این مطالبه را اثبات نماید و چون اثبات مطالبه شفاهی به نوعی مشکل است، بنابراین با تنظیم اظهار نامه و ارسال آن برای مخاطب به طور رسمی اقدام به مطالبه حق خود می‌نماید. البته لازم به ذکر است که مطالبه حق تنها در صورت ارسال برگ اظهار نامه از سوی مراجع قضایی اثبات می‌گردد.

خواهان حق زمانی می‌تواند حق خود را از طریق اظهار نامه مطالبه نماید که بر اساس توافق طرفین یا به موجب قانون یا عرف موعد مطالبه آن فرا رسیده باشد.
در برخی از موارد هم ارسال اظهار نامه قبل از اقامه‌ی دعوی مورد نظر ضروری است مثلاً زمانی که محلی را به طور امانی به کارگر، سرایدار، خادم و به طور کلی به هر امین دیگری سپرده‌ایم، اگر شخصی مورد نظر از استرداد مال امانی امتناع نماییم که محل امانی را پس دهد. در صورتی که شخص امانت دار پس از ۱۰ روز از زمان ابلاغ اظهار نامه محل مزبور را بازپس ندهد، متصرف عدوانی محسوب می‌گردد. بنابراین در این مورد می‌توان دعوی رفع تصرف عدوانی را مطرح نمود و از مزایای این دعوی که خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی رسیدگی می‌گردد، استفاده کرد.

با توجه به مطالب عنوان شده نباید تصور کرد که اظهار نامه فقط به منظور مطالبه حق تنظیم می‌گردد بلکه هر شخصی می‌تواند هر نوع اظهاری که راجع به معاملات، تعهدات یا روابط دیگر خود با طرف مقابل دارد را از طریق رسمی یعنی با تنظیم و ارسال اظهار نامه به طرف خود اطلاع دهد. ذکر این نکته نیز ضروری به نظر می‌رسد که در تنظیم اظهار نامه نمی‌توان خارج از نزاکت و اخلاق عمل نمود و از الفاظ رکیک و مستهجن استفاده کرد. چون مراجع قضایی (دفاتر دادگاه‌ها و ادارات ثبت اسناد) از ابلاغ اظهار نامه‌هایی که خارج از نزاکت می‌باشد خودداری می‌نمایند.

نحوه تنظیم اظهار نامه
اوراق اظهار نامه در محل فروش تمبر و اوراق قضایی در مجتمع‌های قضایی در اختیار مراجعین گذاشته می‌شود. در صورتی که بخواهیم برای یک نفر اظهار نامه بنویسیم، می‌بایست مطالب خود را در سه نسخه تنظیم نماییم (برای هر نفر اضافی هم می‌باید یک نسخه اصلی تنظیم گردد).

پس از تهیه برگ اظهارنامه، بایستی مطالب خود را در ستون خلاصه اظهارات بنویسیم. در نوشتن این مطالب بایستی کمال دقت را داشته باشیم چون هر مطلبی که قید می‌کنیم، از آنجایی که در نهایت ذیل آن را امضا خواهیم کرد، تحت شرایطی اقرار محسوب می‌گردد و ممکن است در دعوی طرف مقابل از آن بر علیه خودمان استفاده کند. از طرف دیگر در برخی از موارد بایستی از ارسال اظهارنامه جلوگیری نماییم چون در نتیجه این کار طرف دعوا هوشیار می‌گردد و اقدام به انجام عملیاتی می‌کند که موجب از بین رفتن حقوق ادعایی خواهد شد. مثلاً اگر بخواهیم اموال بدهکار را از جهت اینکه بدهی خود را پرداخت نمی‌نماید توقیف کنیم، با ارسال اظهار نامه، بدهکار از احتمال توقیف اموال خود آگاه می‌شود و اقدام به فروش، انتقال و مخفی نمودن اموال خود می‌نماید.

نکته دیگری که در تنظیم اظهار نامه باید به آن توجه نمود، این است که از نسبت دادن جرم به طرف مقابل یا نوشتن اکاذیب خودداری نماییم چون ممکن است تحت شرایطی به عنوان مفتری یا کسی که اقدام به نشر اکاذیب نموده است از سوی طرف مقابل تحت تعقیب کیفری قرار بگیریم.
گاهی اوقات همراه با اظهار نامه می‌خواهیم سند یا مال یا وجهی را به طرف مقابل تسلیم نماییم که در این صورت آن سند یا مال یا وجه را به مرجعی که اظهارنامه را برای ابلاغ به آن تسلیم می‌نمایم تحویل می‌دهیم تا تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد که در این صورت اگر امکان تحویل آن همراه با اظهار نامه به طرف مقابل باشد، به ضمیمه اظهار نامه تحویل وی داده می‌شود در غیر این صورت به طرف مقابل ابلاغ می‌گردد که برای تحویل گرفتن آن به مرجع مزبور مراجعه نماید. اما اگر ضمن قرار داد متعهد شده باشیم که این اقدام (تحویل دادن موارد مذکور) در محل و ترتیب دیگری صورت پذیرد، می‌بایست بر اساس قرار داد اقدام نماییم.

نمونه چند اظهار نامه در ذیل آورده شده است.
برگ اظهار نامه مربوط تخلیه و تحویل آپارتمان
مشخصات و اقامت موضوع اظهار نامه مشخصات و اقامتگاه
اظهار کننده مخاطب
نام و نام خانوادگی اعلام مراتب ذیل نام و نشانی سرایدار
نشانی و شماره تلفن
خلاصه اظهارات خلاصه جواب
مخاطب محترم جناب آقای …………
احتراماً مستند به ماده ۱۵۶ قانون جدید آیین دادرسی مدنی مراتب ذیل را رسماً به شما اعلام می‌نمایم.
نظر به اینکه جنابعالی طی قرار داد تنظیمی مورخه ………………. به مدت یک سال به عنوان سرایدار آپارتمان …………………… در آن محل مشغول به کار بوده‌اید با پایان یافتن مدت قرار داد به شما اعلام می‌گردد که ظرف مدت ۱۰ روز نسبت به تخلیه و تحویل آپارتمان اقدام نمایید در غیر این صورت اقدامات قانونی بر علیه شما صورت خواهد گرفت.
بنا به مراتب مقتضی است هر پاسخی دارید در ستون مقابل مرقوم فرمایید.
نام و نام خانوادگی اظهار کننده
امضاء

نمونه اظهار نامه در خصوص دعوت به دفترخانه و تنظیم سند رسمی
مشخصات و اقامت موضوع اظهار نامه مشخصات و اقامتگاه
اظهار کننده مخاطب
نام و نام خانوادگی اعلام مراتب ذیل کسانی که اظهار نامه باید
و شماره تلفن برای آنها ارسال شود.

خلاصه اظهارات خلاصه جواب
مخاطب محترم جناب آقای …………
احتراماً نظر به اینکه جنابعالی موضوع پلاک …… فرعی از ….. اصلی را بر اساس مبایعه نامه عادی مورخ ………. به اینجانب فروخته‌اید و متعهد شد‌ه‌اید که در تاریخ ………….. جهت تنظیم سند رسمی در دفترخانه اسناد رسمی شماره ………. حاضر شوید ولی در موعد مقرر از حضور امتناع نموده‌اید بدین وسیله به شما اخطار می‌گردد در مورخه ………. در دفترخانه شماره ……………. جهت تنظیم سند رسمی حاضر شوید، در غیر این صورت اقدامات قانونی بر علیه شما صورت می‌گیرد.
با تقدیم احترام
نام و نام خانوادگی خریدار
امضاء و تاریخ

نمونه اظهار نامه در خصوص فسخ اجاره نامه
مشخصات و اقامت موضوع اظهار نامه مشخصات و اقامتگاه
اظهار کننده مخاطب
نام و نام خانوادگی اعلام مراتب ذیل نام و نام خانوادگی
یا کسی که مستحق دریافت مستاجر یا قائم مقام
اجاره بها می‌باشد وی

خلاصه اظهارات خلاصه جواب
مخاطب محترم جناب آقای …………
احتراماً به استحضار می‌رساند، نظر به اینکه طبق عقد اجاره مورخه …… جنابعالی بایستی ظرف مدت ۱۰ روز از پایان هر ماه مبلغ ………. از بابت اجاره بها پرداخت نمایید ولی نسبت به پرداخت اجاره بهای آبان ماه اقدامی انجام نداده‌اید، لذا از تاریخ ابلاغ این اظهار نامه مدت ۱۰ روز به شما مهلت داده می‌شود نسبت به پرداخت اجاره بهای تعویقی اقدام فرمایید در غیر این صورت با توجه به شرط مندرح در قرار داد، اجاره فسخ و اقدامات قانونی علیه شما صورت خواهد گرفت.
نام و نام خانوادگی موجر
امضاء و تاریخ

مراحل ارسال اظهار نامه :
پس از تنظیم اظهار نامه، مبلغ ۱۰۰۰ ریال تمبر بر روی آن الصاق و آن را برای ابلاغ به مخاطب به دفتر دادگاه یا اداره ثبت اسناد محل تسلیم می‌نماییم. (در واقع در مجتمع‌های قضایی اظهار نامه‌ها برای ابلاغ به دفتر مجتمع قضایی تحویل می‌گردند و ۲۰ روز بعد جهت اخذ نتیجه، به همان جا مراجعه می‌شود در اداره ثبت اسناد نیز دبیرخانه‌ی آن اداره یا محل خاصی در سیستم تقسیم بندی کاری متصدی این امر است)
در صورتی که در این محل‌ها، دایره اظهار نامه وجود داشته باشد، به این محل مراجعه می‌نماییم. پس از تحویل اظهار نامه در سه نسخه به مرجع فوق الذکر، ابلاغ اظهار نامه از طریق اداره ابلاغ مرجع قضایی مورد نظر صورت می‌گیرد به این ترتیب که یک نسخه از آن به مخاطب اظهار نامه تحویل می‌شود و در نسخه‌های دیگر چگونگی ابلاغ اظهارنامه‌ها و پاسخ مخاطب (در صورتی که وی به اظهار نامه پاسخ داده باشد)، به صورت کتبی قید می‌گردد و در نهایت نسخه‌های مزبور به آن مرجع مزبور اعاده می‌گردد. بنابراین پس از یک هفته تا ۲۰ روز از تاریخ تحویل اظهار نامه می‌بایست به آن مرجع مراجعه و یک نسخه از اظهار نامه را دریافت نمود. نسخه دیگر نیز در دفتر اظهار نامه بایگانی می‌گردد.
پاسخ اظهار نامه
زمانی که اظهار نامه‌ای برای ما ارسال می‌گردد، حتماً لازم نیست بلافاصله به آن پاسخ دهیم چون امکان دارد به علت سرعت در پاسخ دهی، در پاسخ خود مواردی را ناشیانه ذکر کنیم که در اقامه دعوی از سوی طرف مقابل بر علیه خودمان مورد استفاده قرار گیرد بنابراین شایسته است که مأمور ابلاغ را در انتظار نگذاشته و در فرصتی مناسب در یک اظهار نامه دیگر با طی مراحلی که گفته شد پاسخ دقیق خود را تنظیم کنیم و به اظهار کننده اظهارنامه اطلاع دهیم.